WANNEER GEBRUIK JE PUNT KOMMA? NOOIT. WAAROM ZOU JE?

Interpunctie – Betekenis, regels en gebruik van leestekens

Wanneer zet je een komma, wanneer een punt? Wanneer gebruik je punt komma? Dat hangt ervan af wat je wilt zeggen. Jij bent de schrijver, jij bepaalt hoe ik jouw tekst ‘moet’ lezen. Met interpunctie als jouw tool. Hoe?

Ja, hoe gebruik je interpunctie? Wat is interpunctie eigenlijk? En waarom zou je je aan die interpunctieregels houden als je een tekst gaat schrijven?

Oké, daar gaan we.

Of wacht. Meteen door naar wanneer gebruik je punt komma?

Wat is interpunctie?

Leestekens gebruiken in een tekst. Dat is interpunctie. De term ‘interpunctie’ bestaat al sinds de zestiende eeuw en is, zoals vaker met taaldingetjes, afgeleid uit het Latijn. ‘Inter’ betekent tussen en ‘punctum’ is punt. In het Hebreeuws… eh… ho. De geschiedenisles over interpunctie gaat verder op Wikipedia.

Want even terug naar die leestekens. Natuurlijk, de punt, de komma, die kennen we. Maar wat zijn nog meer leestekens?

Wat zijn leestekens en welke zijn er?

Nou, dat is een hele lijst. Daarom som ik ze alleen even kort en alfabetisch op:

• aanhalingstekens:                          ( “, ‘ ’, “ ”, „ ” )
• accolade:                                       ( { } )
• afbreekteken:                                ( – )
• apostrof:                                       ( ’ )
• beletselteken:                                ( … )
• dubbelepunt:                                 ( : )
• gedachtestreepje of kastlijntje:       ( –, — )
• guillemets:                                     ( « » )
• haakjes:                                         ( ( ), [ ], ⟨ ⟩ )
• komma:                                         ( , )
• koppelteken:                                 ( – )
• liggend streepje:                            ( _ )
• omgekeerd uitroepteken:               ( ¡ )
• omgekeerd vraagteken:                  ( ¿ )
• punt:                                             ( . )
• puntkomma (zal je ‘m hebben):                                  ( ; )
• schuine streep:                              ( / )
• uitroepteken:                                 ( ! )
• vraagteken:                                   ( ? )
• weglatingsstreepje:                        ( – )

Er zitten ongetwijfeld leestekens tussen die je nog niet kende. Of waarvan je niet weet hoe je ze gebruikt. Misschien schrijf ik daar nog eens een ander artikel over. Deze post gaat over de grote lijnen en de meest gebruikte leestekens.

Waarom leestekens gebruiken?

Toch nog even terug in de tijd. Zo tussen 1650 en 1750 krijgt het woord ‘interpunctie’ zijn huidige betekenis. Interpunctie gaat om leestekens die een tekst duidelijker maken en de leesbaarheid verhogen. Het woord leestekens zegt het al: het is een teken dat aangeeft hoe je een tekst leest.

Interpunctie helpt dus bij het interpreteren van je tekst. Het zorgt ervoor dat de lezer (jouw doelgroep) jouw boodschap begrijpt. En als het even kan, dat ook de toon en intentie overkomen zoals jij het bedoeld hebt.

Daarom is interpunctie en het gebruik van leestekens zo belangrijk.

Interpunctie regels. Zo spelen we het spel.

Als we elkaar willen begrijpen is het handig dat we dezelfde taal spreken. We kennen en spreken dus grotendeels dezelfde woorden. En hangen er dezelfde betekenis aan. Om die woorden een beetje samenhangend aan elkaar te rijgen (tot een zin), gebruiken we ook leestekens.

De hoeders van onze taal

Net als bij het spelen van een spel zijn er regels bij het gebruik van interpunctie. Of regels, eigenlijk zijn het algemeen geaccepteerde oordelen over wat goed of fout leestekengebruik is. Aldus de hoeders van Onze Taal. Het Genootschap Onze Taal is een vereniging voor taalliefhebbers. Wil je alles weten? Koop dan hun boekje ‘Leestekens: richtlijnen en tips voor interpunctie’.

Snel-Antwoord-Tip: heb je een tekst- of taalvraag? Wat dan ook? Google ‘je vraag’ en koppel het met ‘onze taal’. Zeker weten dat je het antwoord krijgt van deze autoriteit op taalgebied. Check bijvoorbeeld deze zoekopdracht: ‘komma of punt onze taal’. Of zoek op onzetaal.nl bij taalloket.

Afijn, die interpunctieregels (eerder los geschreven, maar moet aan elkaar – is een samenstelling van woorden die samen een eenheid vormen. Google: ‘los of aan elkaar onze taal’). Als we ons allemaal maar aan die regels houden, blijven we elkaar begrijpen. Zo is de gedachte. Maar toch…

“Wat wil je met marketingcommunicatie? Juist, je doel bereiken.”

Interpunctie regels. Aan je laars lappen of volgen?

We zijn Nederlanders en dus een tikkeltje eigenwijs en rebels. We houden ons niet altijd aan die regeltjes. En, zeker bij taal, hoeft dat ook niet altijd.

Want taal is communicatie en wat wil je met je communicatie? Precies, dat je begrepen wordt. En wat wil je met zakelijke communicatie? Juist, je doel bereiken. Je wilt je doelgroep laten verlangen naar jouw aanbod en aanzetten tot actie. En dat lukt niet altijd als je je exact aan de regels houdt en de komma op de juiste plaats zet.

Bovendien: taal is altijd in ontwikkeling en ook Onze Taal gaat met de tijd mee. Oud-Hollandsch wordt Nieuw Nederlands. Want regels zijn rekbaar. Of je lapt ze gewoon lekker aan je laars.

Zinnen van nu mogen korter en krachtiger

Op school leerde je: een zin is pas een zin als er een onderwerp en een persoonsvorm (van een werkwoord) in staan. Onvolledige zinnen doen we niet aan.

Maar dan nu.

In moderne tekstuele communicatie gebruiken we steeds vaker spreektaal. En in spreektaal komen juist veel onvolledige zinnen voor. Bijvoorbeeld in antwoord op een vraag. Wat voor content ga je maken? Een blogartikel.

Schrijf zoals je praat, zo is het advies. En maak korte zinnen, van 5 tot 12 woorden. Dat vinden we, zeker in online teksten, prettiger lezen. Natuurlijk is het ook een kwestie van smaak. En, bij de marketingcommunicatie van bedrijven, van huisstijl.

Wat mij betreft is het vooral:

Interpunctie? Jij, de schrijver, bepaalt hoe ik je tekst moet lezen.

Wanneer een zin stopt of doorloopt. Waar de nadruk op ligt. Of iets de hoofdweg of slechts een zijstraatje is. Dat weet jij alleen. En zo kies jij de komma’s en de punten. De gedachtestreepjes. De uitroeptekens (niet te scheutig) en het beletselteken (het wat?).

Je hoort het misschien al aan de toon van dit artikel: ik ben van de communicatie. En minder van de regels. Ik ben tekstschrijver en marcom-man en geen leraar Nederlands. Het gaat mij erom hoe de tekst gelezen wordt. En jou waarschijnlijk ook. Mijn hoofdvraag is: ‘Komt je boodschap over zoals je wilt?’

Om je doel te bereiken neem je de vrijheid. Speel met die leestekens. Lees de opties hardop voor. En luister of je het zo bedoelt.

Dat heb ik ook gedaan. Met de woorden gelukkig en nieuw jaar. Kijk maar.

Wanneer een punt, drie punten, komma of puntkomma? Jij beslist.

Neem twee woorden en een stapeltje leestekens. En kijk hoe je er verschillende dingen of dingen heel verschillend mee kan zeggen.

Wanneer zet je een punt?

‘Gelukkig. Nieuwjaar.’

De afbeelding van de overbehaarde man met exact deze tekst postte ik op LinkedIn. Daar kreeg ik veel reacties op. Zoals deze:

‘Je verwoordt mijn gevoelens uitstekend.’

Dat was precies mijn bedoeling en wat ik hoopte op te roepen. Herkenning.

Dus wil je een woord of zin benadrukken of kracht bijzetten? Gebruik een punt. Dat zorgt voor een lange pauze of stilte, een ‘harde stop’. Voor dramatiek. Gelukkig. – lange rust – Nieuwjaar. Je stopt echt even. En staat er dus meer bij stil. Passend bij het Coronajaar 2020, waarvan veel mensen dachten: hèhè eindelijk, het is voorbij. Tijd voor een nieuw jaar.

Wanneer zet je drie punten?

Wat ook kan: zet drie punten. Ja, dat is het beletselteken, in de volksmond ook wel puntjepuntjepuntje. Dit leesteken kan verschillende functies hebben (zoek maar op Google). Voor nu: drie punten na een woord of zin betekent FF wachtuh. In die tijd kan de lezer de gedachtegang van de schrijver aanvullen. Als in:

‘Gelukkig … Nieuwjaar.’

Wanneer plaats je een komma?

Wil je een minder harde stop dan bij een punt, plaats dan een komma. Je krijgt dan een kortere rust dan bij gebruik van een punt. Deze ‘zin’ gaat iets meer voor samenhang dan onderscheid.

‘Gelukkig, Nieuwjaar.’

Wanneer gebruik je punt komma?

Tja, die puntkomma. Wat kan je ervan zeggen. Dat-ie steeds minder wordt gebruikt. Waarom zou je ook, als je de komma en de punt hebt (zie hierboven). Who needs more?

Want wil je je punt maken? Kies dan gewoon voor een punt. Zoek je iets meer verbinding, kies een komma. Kan je echt niet kiezen? Nou vooruit, dan kan je er tussenin gaan zitten, en die puntkomma gebruiken. Voor als je vindt dat twee zinnen echt heel nauw met elkaar samenhangen.

Voorbeeld van een zin met een puntkomma:

Soms is het goed ergens een puntkomma achter te zetten; vooral bij 2020 had hij dat gevoel.

Maar met een punt komt de boodschap net zo goed (beter?) over:

Soms is het goed ergens een punt achter te zetten. Vooral bij 2020 had hij dat gevoel.

Hoe werd en wordt die puntkomma dan verder nog gebruikt? Nou bijvoorbeeld bij sommige puntsgewijze opsommingen. Ik heb het alvast voor je gegoogeld: puntkomma bij opsomming. Maar ook bij opsommingen kan je met punten werken of helemaal geen leestekens gebruiken.

Het uitroepteken: lekker enthousiast!

Na dat Coronajaar, 2020, dachten veel mensen: Gelukkig. Nieuwjaar. Eindelijk. Hierbij past: een punt aan het eind van een zin maakt ruimte voor een nieuw begin.

Nu zeggen we gelukkig weer gewoon ‘Gelukkig Nieuwjaar’ zoals we het bedoeld hebben. En elkaar al jaren wensen. Geen korte of lange rust. Maar direct achter elkaar:

‘Gelukkig Nieuwjaar!’

Zelf geen zin in dat gek*t met leestekens? Ik lever je teksten inclusief punten, komma’s, gedachtestreepjes; alles drop en dran. Zeg maar:

Groeten,

Henkjan, zeg maar Henk

Overzicht alle artikelen